Makat (anüs) kalın bağırsağın son 4 santimetrelik kısmıdır. Bu kısımda kalın bağırsak duvarının iç tabakası altında kılcal damar ağlarından oluşan yastıkcık yapıları bulunur. Bunlara hemoroid denir. Yani hemoroid herkeste vardır. Bunların şişip iltihaplanıp dışarı doğru sarkmasına basur hastalığı (hemoroidal hastalık) denir.
Anüs giriminden 2 santimetre içeride, bağırsak duvarı iç kat örtü tabakasıyla - anüs dış deri örtü tabakası arasında bir geçiş halkası (dentate line) vardır. Bu halka seviyesinin üst kısmından sarkan yastıkcıklara iç hemoroid, alt kısmından sarkanlara ise dış hemoroid denir.
Sürekli kabızlık olanlarda, çok ıkınarak zorlu dışkılama yapanlarda, hamilelerde ve 50 yaşın üzerindeki kişilerde sık görülür.
SEBEPLERİ
BELİRTİLERİ
İç hemoroidler aslında fazla bir rahatsızlığa yol açmazlar. Fakat ıkınma sırasında hemoroidlerin hassas yüzey tabakası kanayabilir. Bazen aşırı ıkınmayla iç hemoroidler de anal girimden dışarı sarkarak makatta kaşıntı ve irritasyona sebep olabilirler.
Dış hemoroidler anüs çevresindeki derinin altında yer alan şişliklerdir. En çok kaşıntı ve kanamaya sebep olabilir.
Hemoroid teşhisi için muayene şarttır. Muayeneye gelmeden birkaç saat önce tuvalet ihtiyacınızı gidermiş olmanız muayene sırasında size rahatlık sağlar. Muayenede sizden sedyenin üzerinde, 
dizleriniz üstünde öne eğilmiş, alnınız ve dirsekleriniz yere değecek vaziyette (diz-dirsek pozisyonunda) durmanız istenir. Dış hemoroid yastıkçıklarının ve makat çatlaklarının görülmesi için anal bölge etrafındaki derinin hafifçe yanlara doğru çekilmesi yeterlidir.
Ancak iç hemoroidlerin değerlendirilmesi veya o bölgede muhtemel başka rahatsızlıkların saptanması için bağırsağın son 5-6 santimetrelik kısmının, makat kanalını görmeye yarayan bir alet (anaskop) ile ve parmak ile değerlendirilmesi (rektal tuşe) gerekir. Bunun için parmak ucuna ve anal girime kayganlaştırıcı krem sürülerek parmak içeriye doğru ilerletilir. Bu işlem çok rahatsız edici gibi görünmekle beraber -makat çatlağı olan hastalar hariç- ağrısızdır. Hastanın kendisini olabildiğince rahat bırakması gereklidir. Hasta telaşla ve tedirginlikle kendini aşırı kasmadığı sürece ağrı olmaz.
Hemoroid hastalığı hafif derecede ve hastada kanama, ağrı gibi şikayetler varsa arka planda başka sebepler aranmalıdır. Eğer makat çatlağı (fissür) de yoksa kalın bağırsağın daha üst kısımlarının ışıklı hortumla incelenmesi (kolonoskopi) yapılması gerekebilir.
Hemoroid ameliyatı için hastanın ameliyat gününden önceki akşam ishal yapıcı şurup içip bağırsaklarını boşaltması tavsiye edilir. Bu ameliyat sırasında doktora, ameliyat sonrasında ise hastaya kolaylık sağlar. Ameliyat öncesi en az 5-6 saat açlık gerekir.
Ameliyat için genellikle tercih edilen anestezi türü belden iğne yapılarak belden aşağısının uyuşturulması (spinal anestezi) yöntemidir. En çok ağrı şikayeti hissedilebilecek dönem ameliyat ve ameliyattan sonraki ilk birkaç saattir. Spinal anestezi ile bu 3-4 saatlik dönem ağrsız, oldukça rahat bir şekilde atlatılır.
Ameliyatta sarkan fazla yastıkcık (hemoroid) yapıları kesilir ve meydana gelen açıklıklar dikilerek makat halkasının bütünlüğü yeniden oluşturulur. Ameliyat sonrası gerekirse -birkaç saat sonra çekilmek üzere- kanala vazelinli tampon konularak ameliyat tamamlanır.
Aynı işlem LİGASURE isimli bir cihazla da yapılabilir. Bu cihaz kesme, yakma ve birleştirme işlemlerini aynı anda yapabilir. Ligasure dikişsiz, kansız ve daha hızlı bir ameliyat imkanı sağlar. Ayrıca ameliyat sonrası ağrı, kanama gibi sorunlar açısından da daha konforludur.
Ne kadar doku çıkartılacağı cerrahın gözeteceği bir ayar meselesidir. Sarkmış olan bağırsak iç tabakasından az bir miktar çıkartılırsa hastalığın tekrarlama ihtimali artar. Çok fazla doku çıkartılıp makat kanal örtüsü düm düz yapılmaya çalışılırsa da ilerde makat darlığı gelişme ihtimali artar. Cerrah, kesilip dikilen yerlerde yara iyileşirken büzüşme ve nasırlaşma olacağı hesaba katmalı, hasta da beklentilerini buna göre ayarlamalıdır.
Özetle; ameliyatta makat kanal örtüsünde (mukozada) nispeten salim yerler bırakılarak şişliklerin çoğu alınır. Aralarda hafif şiş görünümde olsa dahi dokunulmamış, esnekliği sağlamaya devam edecek kanal örtü köprüleri özellikle bırakılılır.
Taburculuktan sonra ilk birkaç hafta hafif derecede de olsa ağrı, ara sıra ufak kanamalar ve akıntılar olağan kabul edilir. Çünkü birkaç günde sosyal yaşama dönülebilmesine rağmen yara iyileşmesi 2-3 hafta sürebilir. İlk hafta ağrı kesici ve dışkı yumuşatıcı ilaçlar kullanılması gerekir. Kabız kalınması halinde şikayetler çok artacağından kabızlık önleyici-dışkı yumuşatıcı ilaçların rutin kullanımı önerilir.
İlk bir hafta boyunca en az günde 2 kez ve her dışkılamadan sonra sıcak oturma banyosu önerilir. Leğen ya da küvete 10 santimetre seviyede sıcak su doldurularak 10 dakika süreyle sıcak su içinde oturulmas çok faydalıdır. Bu işlem hem o bölgede gevşeme yaparak ağrıyı azaltır, hem temizlik ve pansuman yerine geçer. (Duşta ayakta sıcak su tutulmasının faydası yoktur).
Hemoroidal hastalığın uzun vadede tekrarlama riski vardır. Risk faktörleri ve kabızlığı olan hastalarda uzun vadede yeniden sarkma, yeniden hemoroidal hastalık gelişmesi söz konusu olabilir. Bu risk ameliyat sonrası nadir, ameliyat dışı yöntemlerde ise daha yüksektir.