Tiroid bezi, vücut metabolizmasını düzenleyici rolü olan, boyunda yer alan bir organdır. Tiroid bezi hastalıkları yapısal ve işlevsel biçimde ortaya çıkabilir. İşlevsel bozuklukları için öncelikle hormon düzenleyici tedaviler uygulanır.
Tiroid bezinin genel olarak büyümesi; guatr, içinde oluşan yumrular ise nodül olarak adlandırılır. Riskli özellikler taşıyan ve belirli sınırları aşan büyümelerde tiroid bezinin ameliyatla alınması gerekir. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve hastanede bir gün yatış yeterlidir.
Ameliyat sonrası dönemde vücut için gerekli tiroid hormonu günlük ilaç kullanılarak sağlanır. Aşağıdaki başlıklarda tiroid beziyle ilgili cerrahi konularda açıklamalar sunulmuştur.
Tiroid bezi boynun ön tarafında yer alan kelebek şeklinde bir organdır. Ağırlığı yaklaşık 20-25 gramdır. Başlıca görevi tiroksin hormonunun üretimi ve salgılanmasıdır. Tiroksin hormonu genel olarak vücudun metabolik işleyiş hızının ayarlanmasından sorumludur.
Tiroid bezi bir anlamda vücudun enerji tüketiminin ayarından sorumludur. Hormon salgısının normal oluşuna ötiroidi, yetersizliğine hipotiroidi, fazlalığına hipertiroidi denir.
Tiroid bezinin büyümesine guatr denir. Büyüme bezin tamamını kapsayacak tarzda yaygın (diffüz) veya bez içinde yumrular oluşturacak tarzda (nodüler)olabilir.
Bazı yapısal (guatr) veya işlevsel bozuklukların tedavisini sağlamak amacıyla tiroid bezinin cerrahi olarak çıkartılması işlemine tiroidektomi denir. Halk arasında genellikle "guatır ameliyatı" olarak bilinir.
* Tiroid bezi boyunda baskı oluşturacak ölçüde büyümüş olanlara
* Uzun vadede ilaç tedavisi ile hormonlarının kontrol altında tutulması zor olan hastalara
* Bezin içinde gelişen yumruları (nodülleri) 2-3 cm den büyük olan hastalara
* Yumruları küçük olsa dahi kanser gelişme riski nispeten yüksek olan hastalara
* Boyundaki büyümenin estetik açıdan aşırı derecede rahatsızlık oluşturduğu hastalara tiroidektomi ameliyat yapılması gereklidir.
Ameliyat için genel anestezi (hastanın tümüyle uyutulması) gereklidir. İşlem süresi genellikle 90-120 dakika arasındadır. Hastanede bir gün yatış gerekir.
Ameliyat boynun ön yüzüne 5-6 cm uzunluğunda yatay bir kesi uygulanarak yapılır. Tiroid bezinin damarları bağlanıp kesilip, bezin büyük bir kısmı (subtotal) veya tamamı (total) çıkartılır. Ameliyat sırasında tiroid bezine yakın komşuluktaki paratiroid bezlerinin ve ses çıkarma fonksiyonuyla ilgili sinirlerin özenle gözlenip korunması önemlidir. Özellikle kötü huylu hastalık şüphesi olması durumunda bezin tamamının çıkartılması uygundur.
Tek tek nodüllerin çıkartılması şeklinde bir cerrahi teknik uygun değildir. Ancak tiroid bezinin iki lobundan birinin muayenede ve ultrasonda tümüyle normal göründüğü hastalarda sadece tek taraflı ameliyat (sağ ya da sol tiroid lobektomi) yapılabilir.
Usulüne uygun yapılmış bir ameliyat ile hastaların tamamında etkin ve kalıcı tedavi sağlanır.
Kısmi bir tiroid bezi çıkartılması (subtotal tiroidektomi) ameliyatından sonra hastalığın tekrarlama olasılığı vardır ama düşüktür. Bezin tamamının çıkartılması (total tiroidektomi) durumunda ise hastaların ömür boyu her gün bir tablet ilaç (tiroksin hormonu) kullanması gerekir ancak hastalığın tekrarlama ihtimali yoktur.
Çoğunluğu geçici olmak kaydıyla, yaklaşık elli hastadan birinde ses kısıklığı (rekürren sinir travması), yaklaşık on beş hastadan birinde el uyuşması (paratiroid bez hasarı, kalsiyum düşüklüğü) gelişebilir. Tecrübeli cerrahlar tarafından yapılan ameliyatlarda bu türden kalıcı problemlerin görülme ihtimali sıfır olmamakla birlikte çok nadirdir.
Hangi hastalarda sorun yaşanabileceğini önceden tam olarak kestirmek mümkün değildir. Ancak bu ihtimaller tiroid bezinin çevre dokulara yoğun yapışıklıklar gösterebileceği guatr türlerinde ve ikinci kez guatr ameliyatı olan hastalarda artabilir.